مراکز نگهداری از سالمندان، در طی چند دهه اخیر شکل گرفته است و دلایل به وجود آمدن آن، قطعا بی رحمی انسان امروز و حق ناشناسی جوانان نیست. مانند این است که بگوییم والدینی که فرزندان خود را به مهد کودک می سپارند، از مهر و محبت بی بهره اند! آنچه کودکان خردسال را به مهدکودک و افراد کهن سال را به خانه سالمندان روانه می کند، لزوم وجود حمایت و نگهداری ویژه ای است که در زمانی خاص، والدین فرزندان این افراد قادر به ارائه آن نیستند.
"با توجه به اینکه سالمندان معمولا توانایی انجام کارهای روزانه مربوط به خودشان را تدریجا در اثر بروز عوارض و بیماری های جسمی یا روانی و یا جسمی روانی از دست می دهند و کسی هم در محیط خانه ممکن است فرصت رسیدگی و یاری دادن به فرد سالمند را نداشته باشد و به علت گرفتاری های خانوادگی عدم تمکن مالی، عدم امکان استخدام پرستار خصوصی و غیره نیز وضع نگهداری سالمند در خانه روز به روز دشوارتر شود.
شاید ضرورت ایجاب نماید اینگونه افراد سالمند و سالمندانی در شرایط دیگر مانند نارسایی فیزیکی و روانی در مراکز مناسبی که به منظور نگهداری و مراقبت کامل از سالمندان تاسیس می شوند اقامت نموده و بطور موقت یا دائم به زندگی خود ادامه دهند.
ولی اساس فکر در تاسیس آسایشگاه سالمندان را می توان در دو عبارت خلاصه کرد : رفاه و آسایش اطرافیان، رفاه و آسایش سالمندان . در مورد رفاه و آسایش اطرافیان سخن این است که بسیاری از سالمندان مواجه با مشکلات و دشواری هایی هستند، بیمارند، بیماری جسمی یا روانی آنان موجب سلب آسایش از خانواده می شود، پس بهتر است آنان از خانه دور باشند .
در رابطه با رفاه و آسایش بحث این است که وضع حال و مزاج آنان به گونه ای است که به پرستاری و مراقبت خاص نیاز دارند و اگر در محیطی به دور از هیاهو و جنجال خانواده و تحت مراقبت های درمانی و بهداشتی ویژه ای باشند راحت تر و آسوده تر زندگی می کنند. در جوامع صنعتی تکیه بر رفاه و آسایش اطرافیان و در جوامع سنتی تکیه بر رفاه و آسایش سالمند بیشتر مد نظر است.
عواملی که در کل سبب پدید آمدن آسایشگاه سالمندان شده است، عبارت از تغییرات و تحولات زیر است :
-تغییر و تحولات اقتصادی در زمینه کار، مسکن، درآمدکافی، افزایش هزینه و مصرف و .....
-تغییرات فرهنگی ناشی از دگرگونی فکرها فلسفه ها ارزش ها آداب و رسوم و سنت ها خوش بینی و بد بینی و.........
-تغییرات اجتماعی ناشی از برخوردها، روابط، معیارهای اخلاقی، آسایش و رفاه جویی زندکی شهری احساس مسئولیت و.........
-تغییرات خانوادگی به صورت سیستم واحد های محدود زاد و ولد، تنظیم خانواده، میل به آرامش و استقلال و......
مزایای آسایشگاه سالمندان :
- دور ماندن خانواده از مزاحمت ها و دشواری آفرینی های سالمندان
- راحت و آرام بودن خود سالمند و داشتن سرگرمی و اشتغالی مناسب
- بهره مندی از پرستاری ها و مراقبت های ویژه مورد نیاز که معمولا در آن اماکن بیشتر قابل دسترس است
- استفاده از رژیم غذایی خاص خواب و استراحت کافی و .....
- دور ماندن از افسردگی اختلال در رفتار و عصبانیت ها و ......
معایب آسایشگاه سالمندان :
- داشتن زندگی یکنواخت و عادی بدون نوسان که خود وضع روحی افراد را مختل می کند.
- دوری از خانواده و فرزندان و احساس محرومیت های عاطفی ناشی از آن.
- مصاحبت با افرادی که هر کدام محرومیت و مشکلی دارند و همه اهل درد و بدبینی و آماده مردنند.
- احساس بی نقشی و مصرف کنندگی که خود سبب می شود ته مانده توان و قدرت او از بین برود.
- عدم استقلال و مدیریت در زندگی و حیات بدون مراقبت توام با همدردی و غمخواری.
- افزایش اختلالات روانی ناشی از بی مهری ها، تحقیرها، طردها، که حتی فرزندان هم پذیرای او نیستند.
- افزایش وحشت ناشی از تنهایی و مرگ و دلتنگی های مربوط به آن که خود وضع او را اسفناک می کند.
- از هم پاشیده شدن کانون خانوادگی و در انزوا قرار گرفتن.
- درماندگی و بهره مندی از زندگی غیر طبیعی و پرستاری های تصنعی و صرفا برای حقوق.
در کل معایب آسایشگاه سالمندان نسبت به مزایای آن بیشتر است و سالمند در هر شرایط نامطلوبی که باشد باز هم بهتر است در خانه زندگی کند نه آسایشگاه سالمندان
آسایشگاه سالمندان در ایران کلا به چهار دسته قابل تقسیم بندی است :
1- آسایشگاه سالمندان دولتی که زیر نظر سازمان بهزیستی است و در هر استان به تعداد مورد نیاز وجود دارد و در آن از سالمندان بی پناه درماندگان و بیماران طی شرایطی پذیرایی می کنند.
2- برخی از آسایشگاه های سالمندان صرفا جنبه خیریه دارند.
3- دسته ای از آسایشگاهها بصورت خیریه و شهریه دار تواما اداره می شوند.
4- بالاخره آسایشگاه هایی که جنبه خصوصی دارند و با مبالغ ماهانه ای که از اولیای سالمندان می گیرند اداره می شوند."
(سیام . شهره - بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان انتشارات کتاب آشنا چاپ اول، (1381) مقاله آسایشگاه های سالمندان،1381ص49-53)
آسایشگاه از دیدگاه سالمندان:
"متاسفانه خود سالمندان هم نسبت به آن دیدی مثبت ندارند.عموما از بودن در آنجا ناگزیر و محیط آن را محیط جبر و اجبار می دانند. با اینکه برخی از آنان سال هاست در چنین محیطی زندگی می کنند، با آن خو نگرفته اند و منتظرند تحولی پدید آید و از آنجا بیرون آیند.
دیدها نسبت به آن منفی است . چه بسیار عده سالمندانی که نسبت به این وضع معترضند ولی صدایشان به جایی نمی رسد. فرزندان قدرت را در دست دارند و مال و ثروت را در اختیار، به عدم رضایت روانی و وضعیت دشوار آنان توجهی ندارند."
(علی قائمی- خانواده و مسائل سالمندان- انتشارات انجمن اولیا ومربیان ،1366ص278)
درخاتمه یادآورمی‌شویم که خانواده همواره بهترین مکان برای گذراندن زندگی افراد مسن بوده و باید سعی شود به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که افراد سالمند، دوران پیری خود را درکانون گرم خانواده و کنار فرزندان خود سپری کنند. گزارش حاضر در پی آن است که نظر مردم تهران را در باره سالمندان و سپردن سالمندان خود به خانه های سالمندان (آسایشکاه) جویا شود.
خانه سالمندان